Advertisement
"Władysław Matlakowski
POTĘGA UMYSŁU"
Zapraszamy Państwa na wystawę czasową, która przybliży postać jednego z najbardziej utalentowanych mieszkańców Warki XIX w. – Władysława Matlakowskiego (1850-1895) - „lekarza z duszą artysty”, chirurga warszawskich szpitali, etnografa i badacza podhalańskiej sztuki ludowej, człowieka wielu talentów.
Urodził się w Warce 175 lat temu 19 listopada 1850 r. jako syn Jana Mikołaja Matlakowskiego i Jadwigi z Plecińskich. W czerwcu br. minęło 130 lat od jego śmierci. Te dwie rocznice skłoniły Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce do przypomnienia tej nietuzinkowej postaci i opracowania o nim wystawy biograficznej.
Władysław Matlakowski był najstarszym z pięciorga dzieci Jana i Jadwigi Matlakowskich. Ojciec był rolnikiem i młynarzem, matka pochodziła z rodziny mieszczańskiej z Goszczyna w powiecie grójeckim. Edukowany przez ojca, w wieku 7 lat umiał już czytać, pisać i liczyć. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Warce uczył się w III. Gimnazjum Klasycznym w Warszawie. W 1870 r. rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Każdy wolny czas poświęcał na lekturę książek, najczęściej o przyrodzie oraz z zakresu humanistyki. Stadia ukończył w 1875 r. ze złotym medalem i szybko otrzymał propozycję pracy w klinice chirurgicznej prof. Juliana Kosińskiego w Warszawie. Odbył podróż jachtem „Żemajtej” przez wybrzeża Europy u boku hr. Benedykta Tyszkiewicza. Zwiedził Paryż, spotykał się z wybitnymi francuskimi lekarzami, z przedstawicielami polskiej emigracji. Poznał m.in. Władysława Mickiewicza – syna Adama. Opłynął wybrzeża Francji i Portugalii, Cieśninę Gibraltarską i Lazurowe Wybrzeże. Odwiedził Marsylię, Niceę, a także Genuę, która zrobiła na nim duże wrażenie.
Powrócił do Warszawy po 9 miesiącach podroży i rozpoczął praktykę lekarską najpierw w klinice chirurgicznej u prof. Polikarpa Girsztowta w Szpitalu Św. Ducha, a następnie przeniósł się do kliniki prof. Juliana Kosińskiego w Szpitalu Dzieciatka Jezus. Ujawniona u niego w wieku 28 lat gruźlica coraz bardziej dawała mu się we znaki. Zaniepokojony częstymi atakami kaszlu, zaczął szukać pomocy u prof. Tytusa Chałubińskiego, który zachęcił go do wyjazdu w Tatry. Jako lekarz uczestniczył w jednym z największych przewrotów w medycynie, jaki spowodowała tzw. metoda Listera, w której do operowania ran stosowano kwas karbolowy. Asystentura Matlakowskiego trwała 6 lat. Pomimo choroby nie zwalniał, zdobywał coraz lepszą pozycję w środowisku. Wymieniano go nawet wśród kandydatów na katedrę chirurgii w Krakowie. Po debiucie pisarskim w „Medycynie” (1877), opublikował w prasie fachowej ponad 70 prac naukowych medycznych, m.in. w „Gazecie Lekarskiej”. Interesował się antyseptyką i aseptyką, chirurgią układu trawiennego. Był w Warszawie autorytetem w zakresie chirurgii ginekologicznej. W 1880 r. wstąpił do Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego.
W 1882 r. wygrał konkurs na stanowisko ordynatora kobiecego oddziału chirurgicznego w Szpitalu Dzieciątka Jezus. Szybko awansował na ordynatora całego oddziału. Pracy oddawał się bez reszty, opiekował chorymi, często także bezinteresownie. Jednym z jego pacjentów był młody Stefan Żeromski.
18 IV 1885 r. Władysław ożenił się z Julią Zaborowską z Kujaw. W podróż poślubną młodzi wyjechali do Londynu, gdzie Matlakowski skorzystał z praktyk lekarskich w angielskich szpitalach, a także poznawał stosowane tam zasady antyseptyki i aseptyki. Małżeństwo z Julią było wyjątkowo szczęśliwe. Mieli dwóch synów: Władysława Kiejstuta, Stanisława Olgierda i córkę Katarzynę Zorzę. W 1889 r., na zapalenie opon mózgowych zmarł nagle 14-miesieczny Olgierd, a ból po stracie synka i nadmierna praca znacznie pogorszyły zdrowie Władysława.
Stanowisko ordynatora chirurgii sprawował do 1891 r., kiedy po 12 latach choroba zmusiła go do wycofania się z działalności lekarskiej. Coraz częściej zaglądał do Zakopanego, które w II poł. XIX w. stało się jednym z najważniejszych „salonów towarzyszko-kulturalnych” Polski. Za poradą dr. Chałubińskiego przyjechali tu po raz pierwszy nie tylko Władysław Matlakowski, ale także Stanisław Witkiewicz i Henryk Sienkiewicz. Przybyli podreperować zdrowie, a znaleźli „wspaniałą kulturę regionalną”. W Zakopanem osiedlił się etnograf, jeden z pierwszych kolekcjonerów sztuki Podhala, Bronisław Dembowski wraz z żoną Marią. Władysław przebywał w stolicy Tatr w 1884 r., kilka razy w 1886, a od jesieni 1891 do wiosny 1894 r. mieszkał prawie na stałe. Szukał wytchnienia w rysowaniu i malowaniu. Regularnie odwiedzał chatę Dembowskich, którą małżeństwo wynajęło od Wojciecha Roja. Oddychał lepiej pod Tatrami, ale również chłonął atmosferę Zakopanego. Gromadził materiały, przerysowywał drewniane chaty, zdobienia, elementy ubioru. Chciał zachować dla potomnych wzory ludowego budownictwa i zdobnictwa. W tym czasie również tłumaczył i opracowywał wydanie „Hamleta” W. Szekspira.
W kwietniu 1894 r. opuścił Zakopane na zawsze. Wraz z rodziną udał się do Zbijewa na Kujawach - majątku rodziców żony Julii. Przez ostatni rok jeszcze pracował, dopracowywał ostatnie książki, zbierał materiały do dzieła ornitologicznego o ptakach krajowych. Zmarł w Zbijewie 26 VI 1895 r. Pochowany został na cmentarzu w pobliskim Chodczu, w grobie rodzinnym.
Choć życiowym powołaniem Władysława Matlakowskiego było niesienie pomocy chorym, jego zainteresowania obejmowały również dziedziny humanistyczne (etnograficzne i językoznawstwa) oraz przyrodnicze (ornitologiczne). Pozostawił po sobie piękne opisy przyrody, rysował i malował. Jego relacje z podróży mają walory literackie. Napisał wybitne „Wspomnienia z Zakopanego”. Przetłumaczył „Hamleta” Wiliama Szekspira - wiernie, wraz ze specjalnym wstępem i komentarzami. Pozostawił niezwykłe prace etnograficzne. Opracował dwie fundamentalne prace dot. podhalańskiej sztuki ludowej: „Budownictwo ludowe na Podhalu” oraz „Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu. Zarysy życia ludowego”. Opracowania wzbogacił własnymi rysunkami. Obydwa dzieła mają ogromną wartość dokumentacyjną i stanowią źródło wiedzy dla badaczy Podhala, kultury, góralszczyzny, sztuki ludowej. Pozostawił również piękne opisy Warki, spotkań z Piotrem Wysockim, opisy pzrezyć z okresu powstania styczniowego.
Żył zaledwie 45 lat. Był człowiekiem wybitnie utalentowanym, kultywował naukę, czuł i uwielbiał sztukę, muzykę, literaturę piękną, przyrodę, ale i folklor, „wszystko co swojskie”. „Niezrównany wśród nas człowiek”- mówił o nim Stefan Żeromski.
Prof. Janusz Kapuścik – historyk medycyny, biograf Władysława Matlakowskiego nazywał go „pochodnią w mroku” i „wielkim lekarzem”. Władysław Matlakowski jest wspaniałym przykładem dla młodego pokolenia, który pokazuje, jak wrodzony talent, połączony z pracowitością, wytrwałością i pasją, pomimo ciężkiej choroby, zbudować może piękne i spełnione życie.
Zapraszamy na wystawę w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce, aby poznać nieprzeciętnego uczonego, badacza i wspaniałego obserwatora II poł. XIX w.
Na wystawie zostaną zaprezentowane oryginalne pamiątki z epoki, fotografie, publikacje, rękopisy W. Matlakowskiego, ale także oryginalne obiekty podhalańskiej sztuki ludowej z XIXw.
Ekspozycja zostanie otwarta 16 grudnia i potrwa do 5 kwietnia 2026 r.
Zapraszamy i polecamy,
Iwona Stefaniak
dyrektor Muzeum im. K. Pułaskiego
wraz z Zespołem
***
Wystawa dofinansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz samorządu Miasta i Gminy Warka.
Organizator:
Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce
Partner Główny:
Muzeum Tatrzańskie im. Dra T. Chałubińskiego w Zakopanem
Partnerzy:
Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki w Warszawie, Zespół Szkół Budowalnych im. Władysława Matlakowskiego w Zakopanem, Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku
Patronat honorowy:
Marszałek Województwa Mazowieckiego - Adam Struzik
Starosta Grójeckie - Krzysztof Ambroziak
Starosta Tatrzański - Andrzej Skupień
Burmistrz Miasta Zakopane - Łukasz Filipowicz
Burmistrz Warki - Tomasz Rawski
Patronat medialny:
Radio Plus Radom
Tygodnik Podhalański
24tp.pl
Ściana Tatr
*Udział w otwarciu wystawy w dniu 16 grudnia tylko z zaproszeniami.
Advertisement
Event Venue & Nearby Stays
ul. Pułaskiego 24, 05-660 Warka, Poland, ulica Kazimierza Pułaskiego 24, 05-660 Warka, Polska, Biala Rawska, Poland
Concerts, fests, parties, meetups - all the happenings, one place.
